پدر فرش ترکمن

استاد نیاز محمد نیازی که به پدر فرش ترکمن معروف است، فرزند اراز محمد، در سال 11/1/1303 در گمیشان متولد شد. در آن سال‌ها پدر وی تاجر بود و از طریق دریای خزر با كشتی باربری خود به بنادر حاشیه دریای خزر از جمله بندر انزلی، آستاراخان (هشترخان)، باكو تردد می‌كرد و یكی از تاجران مشهور آن زمان بود. استاد نیازی تحصیلات ابتدایی خود را در دوره رضا شاه در مدرسه پهلوی گمیشان گذراند و در سال 1355 با خانواده خود به‌گنبد كوچ كرد و در این شهر ساكن شد. وی در گنبد وارد بازار كار شد و به رنگریزی نخ مشغول گردید و بعد‌ها رسما وارد بازار فرش شد.

استاد نيازي كه 81 سال دارد به خبرنگار ميراث خبر گفته بود:
« اولين بار در مسافرتي كه به افغانستان داشتم به تحقيق درباره فرش
تركمن علاقه‌مند شدم. در مغازه‌اي نشسته بودم كه متوجه شدم درباره فرش‌هاي تركمن صحبت مي‌كنند. يكي مي‌گفت اين فرش بافته قوم تكه است آن يكي مي‌گفت اين فرش بافته قوم سالار است. همان جا حس غرور و افتخار كردم كه فرش‌هاي تركمن اينقدر زيباست و مورد توجه بقيه مردم است. وقتي به وطنم بازگشتم تحقيقات درباره فرش تركمن را آغاز كردم.»

استاد نيازي با اشاره به اينكه فرش‌هاي تركمن بيش از هشتصد طرح و نماد دارد، گفت: «من در طول اين سال‌ها بيش از 811 طرح و نماد كه روي فرش‌هاي تركمن بافته شده و راز اين نمادها كه هر كدام براساس چه باور و اعتقادي هستند را شناسايي كردم. فرش‌هاي تركمن بسيار متنوعند اما متاسفانه در ايران، تركمن‌ها تنها چهار پنج طرح بيشتر نمي‌بافند و همه فكر مي‌كنند فرش تركمن همين چند طرح و نماد را دارد. در حالي كه بسيار متنوع است..»
او ادامه داد: «من در شهر گنبد كاووس كارگاهي ساخته‌ام كه تركمن‌هاي علاقه‌مند به آنجا مي‌آيند و طرح و نقش‌هاي قديمي را مي‌بافند و حالا خوشحالم كه كم‌كم اين نمادها دوباره به فرش‌هاي تركمني بازگشته است. در فرش‌هاي تركمن گل و بته ديده نمي‌شود. رنگ قالب رنگ قرمز است و نمادها با رنگ‌هاي تيره يا سفيد روي آن بافته مي‌شود. پيش از اسلام اين نقش‌ها، نقش‌هاي حيوانات بود اما پس از اسلام نمادها به سمت نمادهاي هندسي و ذهني _ خيالي رفت. فرش‌ تركمن بيش از 6000 سال سابقه دارد. من در خانه‌ام نمونه‌هاي بسيار قديمي آن را دارم. يكي از آنها كه متعلق به قوم خرر است بيش از 200 سال قدمت دارد.»
استاد نيازي درباره استقبال اروپاييان نسبت به فرش‌هاي تركمني گفت: «سفارش‌هاي متعددي از امريكا، فرانسه، هلند، ايتاليا، آلمان،‌ روسيه و كشورهاي مختلف دنيا به ما مي‌رسد و مي‌خواهند كه براي‌شان فرش ببافيم. هر سال دانشجويان مختلفي هم از سراسر دنيا كشورهاي افريقايي، اروپايي و امريكايي به ايران مي‌آيند تا كارگاه مرا و فرش‌هاي مجموعه‌ام را ببينند. خانه من يك موزه فرش است.»
علت و انگیزه ديگر گرایش وی به ‌فرش و احیاء نقش‌های فرش تركمن، شركت در نمایشگاه فرش تهران در سال 1356 بود. وی در آن نمایشگاه با یك تركمن افغانی آشنا می‌شود و او می‌گوید كه در كار صادرات فرش تركمن به‌ آلمان است و فرش‌های تركمن با توجه به نقش و اصالت خود در آلمان مشتریان زیادی دارد. استاد نیازی به‌ دنبال این ملاقات به اهمیت فرش تركمن پی می‌برد. وی آنگاه فرش تركمن و نقوش آن را با دقت مطالعه می‌كند و پی می‌برد كه هر یك از طوایف تركمن نقش‌های خاص خودشان را دارند و به‌دنبال آن به‌فكر احیاء نقش‌های فرش می‌افتد
استاد در هنگام تحقیقات خود درمی‌یابد كه هر یك از این نقش‌ها بازگو كننده بخشی از تاریخ و فرهنگ قوم تركمن هستند. وی در طی 35 سال تحقیق و تفحص در نقش‌های فرش تركمنی، در احیاء این نقش‌ها و نیز بالا بردن كیفیت فرش تركمن با بكارگیری فنون فرش ترکمن در خصوص طراحی و رنگرزی و با طراحی سیستم جدیدی از دار عمودی توانست دار افقی ترکمن را تغییر دهد.
استاد نقش قالی ترکمن را با طراحی در کاغذهای شطرنجی به شکل علمی اجرا و فرصت های جدیدی را ابداع کرد و تحقیقات جامع در مورد فرش ترکمن و دیدگاه های نویسندگان و هنرمندان را جمع آوری نمود.

همسر وی خانم قربان تاج محمد نیازی، فرزند الیاس حاجی و همسر استاد نیازی كه 70 سال از عمرش را فرش بافته است. وی كه متولد گمیشان است، در دوران كودكی خود در دبستان ایران آن زمان درس خوانده و پدرش در سال 1320 كه روس‌ها قسمت‌های شمالی ایران را تصرف می‌كنند، به‌گنبد كوچ می‌كند. وی جزء اولین شاگردان دبستان دخترانه ایران گمیشان است. استاد درباره ی همسر خود می گفت: «استاد من همسرم است و من هرچه از فرش می‌دانم از همسرم یادگرفته‌ام و تا آنجا كه من می‌دانم او تمام عمرش را فرش بافته است و در كارش استاد بزرگی تلقی می‌شود.»

استاد طی سال‌های گذشته برای معرفی فرش تركمن در بیش از 50 نمایشگاه داخلی و خارجی شركت نموده و مورد تقدیر مسئولان استانی و كشوری قرار گرفته است. در همین راستا طی سال‌های اخیر نظر به ‌تلاش بی وقفه وی در معرفی ارزش والای فرش تركمن و احیاء نقش‌های گذشته، بپاس قدردانی از این همه تلاش از سوی مسئولان بلند پایه كشورمان تمبر یادگاری با عكس وی چاپ شد و نیز جزء چهره‌های ماندگار فرهنگی و هنری كشورمان قرار گرفت.
همچنین کتاب « نیازجان و فرش ترکمن » در معرفی استاد نیازجان نیازی و فرش ترکمن است که از انتشارات فرهنگان و به پیشنهاد علی حصوری و به کوشش ذبیح الله بداغی در سال 1371 تالیف و چاپ شده است.
استاد در زمینه فرش ترکمن کتابی را آماده چاپ کرده بودند که آرزویش چاپ آن کتاب بود. « آروز دارم قبل از مرگم شاهد چاپ مجموعه ای در زمینه فرش ترکمن باشم که سالها برای آن زحمت و تلاش کشیده ام و امیدوارم بتوانم به آن دست یابم.»
استاد نیاز محمد نیازی پس از 51 سال کار و تلاش و شناسایی هنر اصیل و دیرپای فرش ترکمن، در سن 86 سالگی در مورخه 6/1/1389 غروب جمعه بر اثر كسالت و كهولت در سن 92 سالگي دارفانی را وداع گفت و پیكر مطهر این هنرمند در ساعت یازده و نیم صبح شنبه هفتم فروردین ماه با حضور دوستداران و مدير كل فرهنگ و ارشاد اسلامي گلستان دكتر منتظري و جمعي از مسئولين گنبدكاووس در آرامگاه آق‌قايه گنبد به خاك سپرده شد. روحش شاد و راهش پر رهرو باد.

Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA

http://www.bayragh.ir/modules/smartsection/item.php?itemid=319

http://www.gomishan.com/modules/news/article.php?storyid=30

http://turkmenkhabar.blogfa.com/cat-5.aspx

مفاخر و مشاهير تركمن...